?در فرهنگ قرآنی و اسلامی، «اربعین»، یک دوره‌ی سلوک است که به نقطه‌ی کمال می‌رسد؛ یعنی یک روز خاص نیست، بلکه یک دوره است و از نقطه‌ای آغاز می‌شود و قدم‌به‌قدم به اوج می‌رسد که همان روز چهلم است. به یک دوره‌ی رشد که با هدف کمالی مشخص سپری می‌شود، اربعین می‌گویند.
?در قرآن کریم و روایات، هم به چهل روز و هم به چهل سال اشاره شده است
در مورد روز، روایت معروفی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده که فرمودند: «مَا أَخْلَصَ عَبْدٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً إِلَّا جَرَتْ يَنَابِيعُ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ».[۱] اگر کسی چهل روز خود را برای خدای متعال خالص کند ـ یعنی ذات، صفات و افعالش را برای خدا خالص سازد ـ خدای حکیم به او حکمت کرامت می‌کند که این حکمت از قلب او جوشیده و بر زبانش جاری می‌شود.یا وعده‌ی خدای متعال به حضرت موسی بن عمران (علیه السلام) در آن سیر خاص این بنده‌ی برگزیده نیز با کلمه‌ی اربعین بیان شده است: «وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً؛[۲] و با موسى سى شب وعده كرديم و آن را به ده شب ديگر كامل كرديم، و وعده پروردگارش چهل شب تمام شد». «أَتْمَمْنَاهَا» کلمه‌ی ظریفی است که بیان می‌دارد در آن قرار و وعده‌ی سی شب، چیز‌هایی بین این بنده و خدای متعال می‌گذرد که از دلدادگی و معاشقه حکایت دارد.
?در دوره‌ی کمالی، عدد چهل در مورد سال نیز آمده است. در سوره‌ی مبارکه‌ی احقاف و در حکایت سیر انسان در سال‌های عمرش آمده است: «حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ؛[۳] تا آنگاه كه به رشد كامل خود برسد و به چهل سال برسد، مىگويد: پروردگارا بر دلم بيفكن تا نعمتى را كه به من و به پدر و مادرم ارزانى داشته‌اى، سپاس گويم». این چهل‌سالگی بعد از بلوغ جسمی و جنسی آمده و شخص از طرف قوا بالغ شده است و در این مرحله، بلوغ روحی و فکری و عاطفی و شخصیتی پیدا می‌کند.
?اگر کسی به اینجا رسید، باید به بلوغ روحانی رسیده باشد و از جهت فکری، روحی و ایمانی به اوجش دست یافته باشد و علائم آن در همین آیه‌ی کریمه مطرح شده که عبارت است از: ارتباط دوستانه با خدای متعال، تمنای دستیابی به مقام شکر، و توبه. در کنار اینها مقام تسلیم را نیز دارد و به تعبیری مبانی فضیلت‌ها در او به کمال رسیده است.
?برای بار یافتن به رتبه‌های سلوکی، معمولاً چهل به عنوان نماد دستیابی به رشد و پختگی شناخته شده است. در بین اهل سیر و سلوک می‌گویند اگر کسی یک چلّه بر عملی مداومت کند، آن عمل در شخصیت او راسخ می‌شود و حظّ آن را می‌برد. این یک امر شناخته‌شده است. مثلاً کسی چهل سحر بیدار شود و موفق به نافله‌ی شب شود، به حظّ خاصی دست خواهد یافت یا اگر کسی چهل روز موفق شود بین‌الطلوعین بیدار باشد و مراقبت به ذکر کند، یا اگر کسی چهل روز بر تلاوت قرآن کریم مداومت داشته باشد، آثار خاصش را خواهد دید.
?البته برخی می‌گویند کلمه‌ی اربعین حکایت از امتداد تا رسیدن به وضعیت استقرار دارد و ممکن است پنجاه یا شصت شود و خود چهل موضوعیت ندارد؛ بلکه طریقیت دارد؛ اما اهل‌الله می‌گویند اربعین موضوعیت دارد. آنها که اهلش هستند، رعایت می‌کنند و به چیز‌هایی نیز می‌رسند.
آخرین نظرات